Is het garantiestelsel houdbaar? Waar voorheen het redden van banken voorop heeft gestaan, tonen de recente ontwikkelingen op Cyprus aan dat de politiek thans andere prioriteiten stelt. Vooral de beschouwingen van de voorzitter van de Eurogroep, de heer Dijsselbloem, schetsen een nieuwe benadering. Een meer weloverwogen aanpak is nodig.
Formeel wordt een juiste weg bewandeld. Een bank is een onderneming en als deze omvalt zijn eerst de aandeelhouders, vervolgens de bezitters van achtergestelde obligaties en dan de overige schuldeisers het haasje. Hieronder vallen onder meer de bezitters van gewone obligaties. Bij een bank is dit niet anders. Het verschil zit in één van de hoofdtaken, zijnde het aantrekken en uitlenen van geld.
Hierdoor hebben spaarders en hen die overige gelden stallen een vordering, waardoor zij in geval van faillissement feitelijk schuldeisers zijn. Daar waar aandeelhouders en bezitters van obligaties een keuze hebben tussen meerdere ondernemingen, is dat met liquiditeiten minder het geval. Uiteindelijk kom je als individu bij een bank terecht.
Geen bank meer veilig
Door de onderlinge verwevenheid van banken en het depositogarantie-stelsel is geen enkele bank meer veilig. Valt een grote bank om, dan heeft dat een effect op alle banken, zodanig zelfs dat de kans groot is dat alle grote Europese banken in de problemen komen en het loodje kunnen leggen.
De vraag is of het garantiestelsel in dat geval houdbaar is, waardoor de veiligheid van kleine spaarders in het geding komt. Zeker niet veilig zijn de grote spaarders en onder meer bedrijven, verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen. Ondanks de kans dat de kans hierop klein is, zijn de gevolgen van een dergelijk echec onvoorspelbaar.
Zekerheden blijken dit ineens niet meer te zijn. Verlies van middelen, in het ergste geval armoede, maakt dat consumptieve bestedingen decennia lang op een beduidend lager peil uitkomen. Formeel correct en politiek verdedigbaar handelen werkt dan als een boemerang met de mogelijkheid van een financiële implosie.
Gevaarlijk
Op dat moment zal niemand begrijpen hoe dit heeft kunnen gebeuren. De ingeslagen weg is uiterst gevaarlijk en behoeft heroverweging. De financiële wereld is gebaseerd op vertrouwen. De huidige negatieve rente op korte Duitse en Nederlandse staatsleningen is een niet te negeren signaal dat die tanende is.
In dit verband moet haast worden gemaakt van het saneren van de banken in plaats van beschouwingen hieromtrent. Niet alleen in Cyprus blijkt het risico voor de nationale overheid te groot. Ook voor sterke Europese landen is dit het geval en zeker voor financiële centra als Luxemburg en Zwitserland met hun geringe bevolking.
Een steunbetuiging derhalve aan het pleidooi voor terugkeer naar de oude structuren van spaar- en leenbanken, hypotheekbanken, effectenbanken, instellingen voor het betalingsverkeer en zakenbanken.
Daar waar de politiek zo zorgvuldig is zorgplicht ter bescherming van het individu, toont zij zich in feite bereid om met het omdraaien van één sleutel het systeem af te sluiten. Het is de bedoeling om de belastingbetaler te beschermen. Een meer weloverwogen aanpak is vereist om het doel te bereiken. Dat is niet het met water blussen in een computercentrum!
Jan Verhoeven is algemeen directeur De Weygerbergen, een bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding